Cukrzyca ciążowa

• Cukrzyca ciążowa to zaburzenie tolerancji glukozy każdego stopnia pojawiające się w ciąży lub rozpoznane po raz pierwszy w czasie ciąży i stanowi najczęściej występujące powikłanie metaboliczne ciąży.
• Wzrost zachorowalności na cukrzycę jest ściśle związany z późniejszym wiekiem zachodzenia kobiet w ciążę oraz stałym rozwojem chorób cywilizacyjnych, na co największy wpływ ma wielopokoleniowy i stale rosnący trend otyłości wśród kobiet.
• Zgodnie z aktualnymi wytycznymi cukrzyca w ciąży może występować jako: cukrzyca przedciążowa, czyli gdy pacjentka chorująca na cukrzycę (typ 1, typ 2 lub MODY) zachodzi w ciążę lub hiperglikemia (cukrzyca) po raz pierwszy rozpoznana w ciąży.

Dlaczego ciężarne chorują na cukrzycę?

W organizmie kobiety ciężarnej zachodzi szereg adaptacyjnych zmian hormonalnych mających za zadanie zapewnienie wystarczającej podaży energii oraz substratów budulcowych gwarantujących prawidłowy wzrost i rozwój płodu. Wzrost stężenia hormonów antagonistycznych, czyli działających przeciwstawnie do insuliny, tj: estrogenów, progesteronu i laktogenu łożyskowego prowadzi do nasilenia insulinooporności i fizjologicznego zwiększenia zapotrzebowania na insulinę. Dodatkowo czynnikami zwiększającymi ryzyko podwyższonego stężenia glukozy w ciąży są również m.in.:

• ciąża po 35 roku życia,
• w wywiadzie porody dzieci o dużej masie ciała (powyżej 4000 g),
• urodzenie noworodka z wadą rozwojową,
• zgony wewnątrzmaciczne w wywiadzie,
• nadciśnienie tętnicze,
• nadwaga (BMI powyżej 25 kg/m2) lub otyłość ciężarnej (BMI powyżej 30 kg/m2),
• rodzinny wywiad w kierunku cukrzycy typu 2,
• rozpoznanie cukrzycy ciążowej w poprzednich ciążach,
• wielorództwo,
• zespół policystycznych jajników,
• nadmierny przyrost masy ciała w ciąży,
• ciąża mnoga,

Wszystkie ciężarne powinny być diagnozowane w kierunku zaburzeń tolerancji glukozy jak najszybciej po rozpoznaniu ciąży

• Podczas pierwszej wizyty prenatalnej każda kobieta w ciąży powinna mieć oznaczone stężenie glukozy na czczo.
• W przypadku kobiet z grupy ryzyka hiperglikemii w ciąży podczas pierwszej wizyty należy zlecić doustny test z 75 g glukozy (OGTT, oral glucose tolerance test).
• W przypadku niestwierdzenia nieprawidłowych wartości glikemii, należy powtórzyć test diagnostyczny między 24.–28. tygodniem ciąży lub w przypadku wystąpienia objawów sugerujących cukrzycę (do których należą: nasilona diureza, wzmożone pragnienie, niezamierzony spadek masy ciała, osłabienie i wzmożona senność, zmiany ropne na skórze lub stan zapalny narządów moczowo-płciowych).
• U pozostałych kobiet, nie znajdujących się w grupie ryzyka hiperglikemii w ciąży i z prawidłowym wynikiem stężenia glukozy w pierwszym badaniu w ciąży, należy standardowo, między 24. a 28. tygodniem ciąży wykonać test 75 g OGTT.

Doustny test z 75 glukozy u ciężarnej (OGTT)

Doustny test tolerancji glukozy należy wykonywać bez wcześniejszego ograniczania spożycia węglowodanów (przynajmniej 3 dni przed wykonaniem badania ciężarna powinna stosować dietę o standardowej zawartości węglowodanów, przy zwykłej, dotychczasowej aktywności fizycznej), w godzinach porannych na czczo (8-10 godzin od ostatniego posiłku), po przespanej nocy. Zaleconą metodą jest wykonywanie badania w osoczu krwi żylnej. Roztwór podawany do wypicia to 75 g glukozy rozpuszczone w 250–300 ml wody (można dodać sok z cytryny lub zastosować fabrycznie przygotowany roztwór glukozy) i wypić w ciągu 5 minut. Stężenie glukozy oznaczone zostaje w 60. i 120. minucie. 2-godzinny okres między wypiciem roztworu zawierającego 75 g glukozy, a ostatnim pobraniem próbki krwi badana kobieta powinna spędzić w miejscu wykonania testu, w spoczynku.

Cukrzycę ciążową rozpoznajemy:

• w przypadku stwierdzenia stężenia glukozy w osoczu na czczo: 5,1-6,9 mmol/l (92-125 mg/dl);
• i/lub stężenia glukozy w osoczu w 60 minucie testu OGTT: ≥10 mmol/l (180 mg/dl);
• i/ lub stężenia glukozy w osoczu w 120 minucie testu OGTT: 8,5-11,0 mmol/l (153-199 mg/dl).

Samokontrola w ciąży

Każda ciężarna chorująca na cukrzycę wymaga systematycznej samokontroli stężenia glukozy we krwi w warunkach domowych. Liczba pomiarów oznaczania glukozy oraz ich pory powinny być uzależnione od natężenia zaburzeń gospodarki węglowodanowej i dostosowane do aktualnego leczenia przeciwcukrzycowego.

Za docelowe uznaje się następujące wartości glikemii w samokontroli:

• na czczo i przed posiłkami: 70–90 mg/dl (3,9 –5,0 mmol/l);
• maksymalna glikemia w 1. godzinie po rozpoczęciu posiłku: < 140 mg/dl (< 7,8 mmol/l) lub po 2 godz. < 120 mg/dl (6,7 mmol/l);
• między godziną 2.00 a 4.00: 70–90 mg/dl (3,9 –5,0 mmol/l).

Leczenie cukrzycy ciążowej

Dla prawidłowego przebiegu ciąży istotny jest między innymi stan odżywienia kobiety przed ciążą oraz odpowiednie przyrosty masy ciała w czasie ciąży.

Średnie dobowe zapotrzebowanie kaloryczne w okresie ciąży wynosi około 35 kcal na kg należnej masy ciała, czyli 1500–2400 kcal u ciężarnych z prawidłową masą ciała przed ciążą. U pacjentek z nadwagą zaleca się stosowanie diety o kaloryczności nieco mniejszej - 25–30 kcal na kg masy ciała.

W każdym przypadku dieta powinna być ustalona indywidualnie w zależności od czynników takich jak: BMI przed ciążą, zwyczaje żywieniowe ciężarnej, aktywność fizyczna, choroby współistniejące oraz stosowane leczenie farmakologiczne.

Wszystkie kobiety ciężarne z cukrzycą ciążową powinny dostosować się do zalecanej terapii żywieniowej. W utrzymaniu prawidłowej masy ciała istotnym czynnikiem jest także aktywność fizyczna, która stanowi ważny element stylu życia wpływający nie tylko na prawidłowy przebieg ciąży, ale również porodu i okresu poporodowego.

Dieta powinna składać się w 40–50% węglowodanów o niskim indeksie glikemicznym, Ciężarna powinna ograniczyć spożycie produktów będących źródłem węglowodanów rafinowanych oraz cukrów prostych, ponieważ powodują one gwałtowny wzrost stężenia glukozy we krwi i przyczyniają się do nasilenia insulinooporności. Zawartość białka stanowić powinna 30 % (1,3 g/kg mc./d.), a tłuszczów 20–30% (w tym < 10% nasyconych).

Udział energii z poszczególnych posiłków w typowej całodziennej racji pokarmowej wynosi: śniadanie (10%), II śniadanie (10%), obiad (35%), podwieczorek (15%), kolacja (20%), II kolacja (10%).

W przypadku, gdy w wyniku zastosowania właściwej diety, stężenie glukozy w dowolnej porze dnia jest wyższe od docelowych, konieczne jest wdrożenie insulinoterapii.

Pamiętaj!

Właściwe leczenie żywieniowe oraz insulinoterapia, a także wsparcie edukacyjne w zakresie utrzymania prawidłowego stężenia glukozy przynosi pozytywne efekty nie tylko w czasie ciąży, ale również może korzystnie wpłynąć na zachowania żywieniowe po porodzie.

Bibliografia:

1. Standardy PTGP postępowania u kobiet z cukrzycą, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2017, tom 2, nr 5.
2. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania z chorym na cukrzycę 2021. Diabetologia Praktyczna 2021; tom 7, nr 1.

Nie czekaj! Już dziś zarezerwuj wizytę u jednego z naszych specjalistów diabetologów, wybierz szybki, dogodny dla Ciebie termin.