Test obciążenia glukozą (test OGTT)

Cukrzyca należy do grupy chorób cywilizacyjnych XXI wieku. W ostatnich latach obserwuje się znaczny wzrost zachorowań na cukrzycę, co bezpośrednio łączy się z rozwojem cywilizacji, siedzącym trybem życia, codziennym spożywaniem wysoko przetworzonej żywności oraz produktów, o dużej zawartości cukru (napoje słodzone, wysokokaloryczne przekąski, słodycze).

Istnieją łatwo dostępne i tanie badania laboratoryjne, które odgrywają niezwykle ważną rolę w profilaktyce oraz wczesnym wykrywaniu czynników ryzyka zachorowania na cukrzycę. Jednym z badań, pozwalającym wykryć cukrzycę jest doustny test tolerancji glukozy OGTT (ang. Oral Glucose Tolerance Test).

1. Kiedy należy wykonać OGTT?

Doustny test tolerancji glukozy (OGTT) jest powszechną i łatwo dostępną metodą diagnostyczną stosowaną w celu wykrycia stanów przed cukrzycowych oraz cukrzycy, w tym cukrzycy ciążowej, a także innych zaburzeń gospodarki węglowodanowej.

Objawy, które mogą występować w przypadku zaburzeń gospodarki węglowodanowej to:

• przewlekłe zmęczenie,
• senność,
• wzmożone pragnienie,
• zwiększenie ilości oddawanego moczu,
• suchość w ustach,
• suchość skóry i błon śluzowych, zmniejszenie elastyczności skóry,
• trudno gojące się rany,
• nawracające zakażenia, szczególnie układu moczowego,
• niezamierzona utrata masy ciała.

2. OGTT u kobiet w ciąży

Wszystkie kobiety ciężarne powinny być diagnozowane jak najwcześniej w kierunku zaburzeń gospodarki węglowodanowej. U ciężarnych z grupy podwyższonego ryzyka wystąpienia cukrzycy ciążowej należy już na początku ciąży wykonać OGTT.

Do czynników ryzyka cukrzycy ciążowej nalezą:

• ciąża po 35 roku życia,
• w wywiadzie porody dzieci o dużej masie ciała (powyżej 4 kg),
• urodzenie noworodka z wadą rozwojową,
• zgony wewnątrzmaciczne w wywiadzie,
• nadciśnienie tętnicze,
• nadwaga lub otyłość (BMI powyżej 25 kg/m²),
• rodzinny wywiad w kierunku cukrzycy typu 2,
• rozpoznanie cukrzycy ciążowej w poprzednich ciążach,
• wielorództwo,
• zespół policystycznych jajników.

W przypadku, gdy ciężarna nie ma czynników ryzyka cukrzycy ciążowej test OGTT powinien być wykonany między 24. a 28. tygodniem ciąży.

3. Jak przygotować się do OGTT?

Przed planowanym wykonaniem testu OGTT nie powinno się radykalnie zmieniać dotychczas stosowanej diety, szczególnie w ciągu ostatnich 3 dni poprzedzających wykonanie badania, dotyczy to również nawyków związanych z aktywnością fizyczną. Nagłe ograniczenie spożycia ilości węglowodanów w codziennym żywieniu lub zwiększenie aktywności fizycznej tuz przed badaniem może spowodować nierzetelny i niemiarodajny wynik testu OGTT.  Konieczne jest natomiast zrezygnowanie ze spożycia alkoholu.

Częstym wymogiem laboratorium, w którym wykonujemy badanie, jest przyniesienie ze sobą preparatu glukozy. Glukozę możemy kupić w każdej aptece. Dlatego zapytaj o to przed badaniem, w momencie ustalania terminu.

4. Test OGTT

W dniu badania osoba zgłasza się do laboratorium rano, wypoczęta, po przespanej nocy, na czczo (od ostatniego posiłku musi upłynąć 8-14 godzin).

Przebieg badania:

• Pielęgniarka w pierwszej kolejności pobiera krew żylną od pacjenta i oznacza glukozę na czczo.
• Następnie w ciągu 5 minut pacjent wypija 250-300 ml wody, w której rozpuszczona jest glukoza. Osoby dorosłe oraz kobiety ciężarne wykonują test z 75 g glukozy, natomiast w przypadku dzieci ilość glukozy jest ustalana na podstawie masy ciała.
• Dwie godziny pacjent spędza w spoczynku, rezygnując w tym czasie z picia płynów, spożywania posiłków oraz palenia tytoniu.
• Po tym czasie pobierana jest kolejna próbka krwi żylnej, celem wykonania kolejnego pomiaru.
• W przypadku kobiet w ciąży pobierana jest także krew żylna po 60 minutach od momentu wypicia roztworu glukozy. Natomiast u niektórych pacjentów test może ulec wydłużeniu do 180 lub nawet 240 minut.

Ważne: po wypiciu roztworu glukozy mogą wystąpić nudności, wymioty, senność lub zawroty głowy. W przypadku wystąpienia tych objawów koniecznie poinformuj o tym personel medyczny.

5. Wynik

Stan przedcukrzycowy charakteryzuje się:

• nieprawidłową glikemią na czczo (IFG, ang. impaired fasting glucose) – gdy wartość glukozy na czczo waha się w granicach 100–125 mg/dl
• oraz/lub nieprawidłową tolerancją glukozy (IGT, ang. impaired glucose tolerance) – wówczas stężenie glukozy w 120. minucie testu wynosi 140–199 mg/dl.

Cukrzycę rozpoznaje się, gdy wartość glukozy w 120.minucie testu wynosi 200 mg/dl lub więcej.

Cukrzycę ciążową rozpoznajemy, gdy stężenie glukozy we krwi żylnej wynosi:

• na czczo ≤ 92 mg/dl,
• i/lub w 60. minucie po obciążeniu glukozą stężenie glukozy wynosi ≤ 180 mg/dl,
• i/lub w 120. minucie testu stężenie glukozy wynosi ≤ 153 mg/dl.

6. Sytuacje szczególne:

Niektóre objawy i schorzenia wymagają modyfikacji w wykonaniu testu OGTT, dlatego badanie to wykonuje się tylko na podstawie zlecenia lekarskiego.

Pamiętaj:

• To prosty test, który pozwala wykryć poważną chorobę.
• Test OGTT zleca tylko lekarz, nie wykonuj go na własną rękę, bez konsultacji.
• Przed testem poinformuj lekarza o lekach, które zażywasz na co dzień.
• Podczas 2-godzinnego testu pozostań w spoczynku i niczego nie jedz. Weź ze sobą kanapkę i zjedz ją dopiero po zakończeniu badania.
• W przypadku nieprawidłowego wyniku koniecznie skonsultuj się z lekarzem.

Piśmiennictwo:
Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2022.